ପଞ୍ଚମ ଅଧ୍ୟାୟ: କର୍ମସନ୍ନ୍ୟାସ ଯୋଗ

ଏହି ଅଧ୍ୟାୟରେ କର୍ମସନ୍ନ୍ୟାସ ଏବଂ କର୍ମଯୋଗ ଏହି ଦୁଇ ମାର୍ଗର ତୁଳନା କରାଯାଇଅଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଉଭୟ ମାର୍ଗ ସମାନ ଲକ୍ଷ୍ୟର ପ୍ରାପ୍ତି କରାଇ ଥାଆନ୍ତି ଏବଂ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରୁ ଆମେ ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏକୁ ବାଛି ପାରିବା । ତଥାପି, ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଶୁଦ୍ଧ ହୋଇନାହିଁ, କର୍ମର ପରିତ୍ୟାଗ ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପରେ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ଏବଂ ମନର ଶୁଦ୍ଧତା, ଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ କର୍ମ (କର୍ମଯୋଗ) ଦ୍ୱାରା ହାସଲ ହୋଇଥାଏ । ସୁତରାଂ, ଅଧିକାଂଶ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କ ପାଇଁ କର୍ମଯୋଗ ହିଁ ଉଚିତ ମାର୍ଗ ଅଟେ । କର୍ମଯୋଗୀ ତାଙ୍କର ସାଂସାରିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଶୁଦ୍ଧ ମନରେ ପାଳନ କରନ୍ତି ଏବଂ କର୍ମଫଳ ପ୍ରତି ଆସକ୍ତି ତ୍ୟାଗ କରି ତାହା ଭଗବାନଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି । ସେଥିପାଇଁ ପଦ୍ମପତ୍ର ଜଳ ଉପରେ ଭାସି ଜଳ ଦ୍ୱାରା ଅସ୍ପୃଶ୍ୟ ରହିବା ପରି, ସେମାନେ ପାପ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଜ୍ଞାନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ସେମାନେ ଏହା ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିପାରନ୍ତି ଯେ ଶରୀର ଏକ ନବଦ୍ୱାର ବିଶିଷ୍ଟ ନଗର ଅଟେ, ଯେଉଁଠି ଆତ୍ମା ନିବାସ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ସେମାନେ ନିଜକୁ କର୍ମର କର୍ତ୍ତର୍ା ଅଥବା ଭୋକ୍ତା ମନେକରନ୍ତି ନାହିଁ । ସମଦର୍ଶୀ ଭାବରେ ସେମାନେ ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଗାଈ, ହାତୀ, କୁକୁର ଏବଂ କୁକୁର ଭକ୍ଷୀକୁ ସମାନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖନ୍ତି । ଏପରି ବାସ୍ତବ ଜ୍ଞାନୀମାନେ ନିଜ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱରେ ଈଶ୍ୱରୀୟ ଗୁଣର ବିକାଶ କରି ଅନ୍ତିମ ସତ୍ୟରେ ସ୍ଥିତ ରହନ୍ତି । ସାଂସାରିକ ବ୍ୟକ୍ତି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସୁଖ ହିଁ ଦୁଃଖର ବାସ୍ତବ କାରଣ ନ ଜାଣି, ବିଷୟ ପ୍ରାପ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଚେଷ୍ଟାରତ ରହିଥାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ କର୍ମଯୋଗୀ ମାନେ ସେଥିରେ ଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲିତ ହେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ନିଜ ଭିତରେ ଭଗବଦାନନ୍ଦର ରସାସ୍ୱାଦନ କରିଥାଆନ୍ତି ।

ତାପରେ ଏହି ଅଧ୍ୟାୟରେ ସନ୍ୟାସ ମାର୍ଗର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । କର୍ମ ସନ୍ନ୍ୟାସୀମାନେ ତପସ୍ୟା ଦ୍ୱାରା ଇନ୍ଦ୍ରିୟ, ମନ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧିକୁ ବଶ କରିଥାଆନ୍ତି । ସେମାନେ ବାହ୍ୟ ସୁଖର ଚିନ୍ତନ ପରିତ୍ୟାଗ କରି କାମନା, ଭୟ ଏବଂ କ୍ରୋଧରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ତାପରେ ତପସ୍ୟାକୁ ଭଗବାନଙ୍କର ଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ କରି ସେମାନେ ଶାଶ୍ୱତ ଶାନ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥାଆନ୍ତି ।