ପଞ୍ଚଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ: ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଯୋଗ

ପୂର୍ବ ଅଧ୍ୟାୟରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବର୍ଣ୍ଣନା କଲେ ଯେ ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତିର ତ୍ରିଗୁଣକୁ ଅତିକ୍ରମ କଲେ, ବ୍ୟକ୍ତି ଦିବ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟପ୍ରାପ୍ତି କରିଥାଏ । ସେ ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କଲେ ଯେ ଗୁଣାତୀତ ହେବାର ସର୍ବୋତ୍ତମ ମାର୍ଗ ହେଉଛି ଭଗବାନଙ୍କ ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତି । ଏହିପରି ଭକ୍ତି କରିବା ପାଇଁ ଆମକୁ ସଂସାରରୁ ମନକୁ ହଟାଇ ତାହାକୁ ଭଗବାନଙ୍କ ଠାରେ ଲଗାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ତେଣୁ ସଂସାରର ସ୍ୱରୂପ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜାଣିବା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ । ଏହି ଅଧ୍ୟାୟରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସଂସାରର ଚିତ୍ରାତ୍ମକ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଛନ୍ତି, ଯାହା ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ଏଥିରୁ ନିବୃତ୍ତ ହେବା ପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ସେ ଭୌତିକ ସଂସାରକୁ ଏକ ଓଲଟା ବା ଅଗ୍ରଭାଗ ନିମ୍ନକୁ ଥିବା ଏକ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥ ବୃକ୍ଷ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଦେହଧାରୀ ଆତ୍ମା ବୃକ୍ଷର ଶାଖା ପ୍ରଶାଖାରେ ଉପରତଳ ହୋଇ ଇତସ୍ତତଃ ଭାବରେ ଜନ୍ମ ପରେ ଜନ୍ମ ଘୂରି ବୁଲୁଛି । ତଥାପି, ତା’ର ଉତ୍ପତ୍ତି କେଉଁଠାରୁ ହୋଇଛି, କେବେଠାରୁ ସେ ଅଛି ଏବଂ ତା’ର ବୃଦ୍ଧି କିପରି ହେଉଛି, ତାହା ସେ ବୁଝିପାରୁନାହିଁ । ବୃକ୍ଷର ମୂଳ ଉପରକୁ ରହିଛି, କାରଣ ଏହାର ସ୍ରୋତ ଭଗବାନ ଅଟନ୍ତି । ବେଦ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଫଳଦାୟୀ କର୍ମ ଏହାର ପତ୍ର ସଦୃଶ । ବୃକ୍ଷଟି ମାୟାର ତିନିଗୁଣ ଦ୍ୱାରା ଜଳସେଚିତ ହେଉଅଛି । ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଭୋଗ ବସ୍ତୁ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି, ଯାହା ବୃକ୍ଷର କଢ଼ ପରି ଅଟନ୍ତି । ଏଗୁଡ଼ିକ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇ ବାୟବୀୟ ମୂଳ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି, ଯାହା ବୃକ୍ଷକୁ ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି ଲାଭ କରିବାର ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଏହି ଅଧ୍ୟାୟରେ, ଏହି ପ୍ରତୀକବାଦର ବିସ୍ତୃତ ବର୍ଣ୍ଣନା ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ଧାରଣାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରାଯାଇଛି, କିପରି ଦେହଧାରୀ ଆତ୍ମା ଏହି ବୃକ୍ଷରୂପୀ ମାୟିକ ଜଗତର ଗୁଣ ନ ଜାଣି କଷ୍ଟଭୋଗ କରିବା ସହିତ ତା’ର ବନ୍ଧନକୁ ଦୃଢ଼ କରିବାରେ ଲାଗିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହୁଛନ୍ତି, ବିରକ୍ତି ରୂପୀ କୁଠାରର ବ୍ୟବହାର କରି ଏହି ବୃକ୍ଷକୁ କାଟିବା ଉଚିତ୍ । ତାପରେ ଆମେ ବୃକ୍ଷର ମୂଳ ଖୋଜିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହା ସ୍ୱୟଂ ଭଗବାନ ଅଟନ୍ତି । ମୂଳକୁ ଠାବ କରି, ଏହି ଅଧ୍ୟାୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇ ଥିବା ଉପାୟରେ ଆମେ ତାଙ୍କର ଶରଣାଗତ ହେବା ଉଚିତ । ତଦ୍ୱାରା ଆମେ ଭଗବାନଙ୍କର ଦିବ୍ୟଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବା, ଯେଉଁଠାରୁ ପୁନର୍ବାର ଆମେ ଏହି ଭୌତିକ ଜଗତକୁ ଫେରି ଆସିବା ନାହିଁ ।

ତା’ପରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଛନ୍ତି, କିପରି ସଂସାରରେ ସ୍ଥିତ ଆତ୍ମା, ତାଙ୍କର ନିତ୍ୟ କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଂଶ ହୋଇଥିବାରୁ, ଦିବ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ମାୟାର କବଳିତ ହୋଇ, ସେମାନେ ମନ ଏବଂ ପାଞ୍ଚ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଙ୍କ ସହିତ ସଂଘର୍ଷ କରୁଛନ୍ତି । ସେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଛନ୍ତି, କିପରି ଦେହଧାରୀ ଜୀବ ଦିବ୍ୟ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷୟର ରସାସ୍ୱାଦନ କରେ । ମୃତ୍ୟୁ ସମୟରେ, ଆତ୍ମାର କିପରି ଏହି ଜନ୍ମର ମନ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସହିତ ଅନ୍ୟ ଏକ ଶରୀରକୁ ଦେହାନ୍ତରଣ ହୁଏ, ସେ ଏଠାରେ ତାହା ମଧ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଅଜ୍ଞାନୀ ବ୍ୟକ୍ତି ଆତ୍ମାର ଉପସ୍ଥିତିକୁ, ତାହା ଶରୀରରେ ଥିବା ସମୟରେ କିମ୍ବା ଶରୀର ତ୍ୟାଗ କରିବା ସମୟରେ, ଅନୁଭବ କରିପାରେ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଯୋଗୀମାନେ ତାଙ୍କର ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁ ଏବଂ ଶୁଦ୍ଧ ମନରେ ତାହାର ଅନୁଭବ କରିପାରନ୍ତି । ସେହିପରି ଭଗବାନ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିରେ ରହିଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁରେ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ଅନୁଭବ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି, ସଂସାରର ସର୍ବତ୍ର ଉଦ୍‌ଭାସିତ ଭଗବାନଙ୍କର ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ତାଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ଆମେ କିପରି ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିପାରିବା । ଅଧ୍ୟାୟଟି କ୍ଷର, ଅକ୍ଷର ଏବଂ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଶବ୍ଦର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସହିତ ଶେଷ ହୋଇଛି । ସଂସାରର ନଶ୍ୱର ଜୀବସବୁ କ୍ଷର ଅଟନ୍ତି । ଭଗବାନଙ୍କ ଦିବ୍ୟ ଲୋକର ମୁକ୍ତ ଆତ୍ମା ସବୁ ଅକ୍ଷର ଅଟନ୍ତି । ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ହେଉଛନ୍ତି ପରମ ପୁରୁଷ ଭଗବାନ, ଯିଏ କି ଏହି ସଂସାରର ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ଶାସକ ଏବଂ ପାଳକ ଅଟନ୍ତି । ସେ ଉଭୟ ନଶ୍ୱର ଏବଂ ଅବିନଶ୍ୱରଙ୍କ ଅନୁଭୂତିର ସୀମାତୀତ ଅଟନ୍ତି । ସେ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପାସିତ ହେବା ଉଚିତ୍ ।