ଆଦିତ୍ୟାନାମହଂ ବିଷ୍ଣୁର୍ଜ୍ୟୋତିଷାଂ ରବିରଂଶୁମାନ୍ ।
ମରୀଚିର୍ମରୁତାମସ୍ମି ନକ୍ଷତ୍ରାଣାମହଂ ଶଶୀ ।।୨୧।।
ଆଦିତ୍ୟାନାଂ- ଅଦିତିଙ୍କର ବାରଜଣ ପୁତ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ; ଅହଂ - ମୁଁ; ବିଷ୍ଣୁଃ - ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ; ଜ୍ୟୋତିଷାଂ - ଜ୍ୟୋତିଷ୍କମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ; ରବିଃ-ସୂର୍ଯ୍ୟ; ଅଂଶୁମାନ୍ - ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ; ମରୀଚିଃ - ମରୀଚି; ମରୁତାମ୍ - ମରୁତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ; ଅସ୍ମି - ଅଟେ; ନକ୍ଷତ୍ରାଣାମ୍- ନକ୍ଷତ୍ରମାନଙ୍କ -ମଧ୍ୟରେ; ଅହଂ -ମୁଁ; ଶଶୀ-ଚନ୍ଦ୍ର ।
Translation
BG 10.21: ଅଦିତିଙ୍କର ବାରଜଣ ପୁତ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ମୁଁ ବିଷ୍ଣୁ; ସମସ୍ତ ଜ୍ୟୋତିଷ୍କ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ମୁଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ । ମରୁତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ମୋତେ ମରୀଚି, ରାତ୍ରି ଆକାଶର ତାରକାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମୋତେ ଚନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ଜାଣ ।
Commentary
ପୁରାଣରୁ ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଥାଏ ଯେ କଶ୍ୟପ ଋଷିଙ୍କର ଦୁଇ ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ- ଅଦିତି ଓ ଦିତି । ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ପତ୍ନୀ ଅଦିତିଙ୍କ ଔରସରୁ ବାର ଜଣ ଦିବ୍ୟ ପୁରୁଷ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲେ - ଧାତା, ମିତ୍ରା, ଆର୍ଯ୍ୟମ, ଶକ୍ର, ବରୁଣ, ଅଂଶ, ଭାଗ, ବିବସ୍ୱାନ, ପୁଶା, ସବିତା, ତ୍ୱସ୍ତା ଏବଂ ବାମନ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ବାମନ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ଅବତାର ଥିଲେ । ସୁତରାଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଆଦିତ୍ୟ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ବିଷ୍ଣୁ (ବାମନ ରୂପରେ) ତାଙ୍କ ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରକାଶ ଅଟନ୍ତି ।
ରାମାୟଣ କହେ;
ରାକାପତି ଷୋଡ଼ସ ଉଅହିଁ ତାରାଗଣ ସମୁଦାଇ,
ସକଲ ଗିରିହ୍ନ ଦବ ଲାଇଅ ବିନୁ ରବି ରାତି ନ ଯାଇ ।
“ଆକାଶର ସମସ୍ତ ତାରା, ଚନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ପୃଥିବୀର ସମସ୍ତ ପ୍ରଦୀପର ଆଲୋକ ମିଶି ରାତିର ଅନ୍ଧକାରକୁ ଅପସାରିତ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । । କିନ୍ତୁ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ହେବା ମାତ୍ରେ ରାତ୍ରି ଅପସାରିତ ହୋଇଯାଏ । ଏହା ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଶକ୍ତି ଅଟେ, ଯାହାକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କର ବିଭୂତି ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଛନ୍ତି ।
ତାପରେ ସେ ରାତ୍ରି ଆକାଶ ବିଷୟରେ କହୁଛନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଉକ୍ତି ଅଛି, “ଗୋଟିଏ ଚନ୍ଦ୍ର ହଜାରେ ତାରକାଙ୍କ ଠାରୁ ଅଧିକ ।” ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହୁଛନ୍ତି ରାତ୍ରି ଆକାଶରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଆକାଶ ଗଙ୍ଗା ଏବଂ ତାରାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଚନ୍ଦ୍ର ଅଟନ୍ତି, ଯାହା ତାଙ୍କ ବିଭୂତିର ପରିପ୍ରକାଶ ଅଟେ ।
ପୁନଶ୍ଚ, ପୁରାଣର ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ, ଋଷି କଶ୍ୟପଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଦିତିଙ୍କ ଔରସରୁ ଦୈତ୍ୟଗଣ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ । ଦିତି ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କଠାରୁ ଅଧିକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଗୋଟିଏ ପୁତ୍ର ଇଚ୍ଛା କରୁଥିଲେ । ତେଣୁ ସେ ତାଙ୍କର ଗର୍ଭସ୍ଥ ଶିଶୁକୁ ବର୍ଷେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କ ଗର୍ଭରେ ରଖିଲେ । ଇନ୍ଦ୍ର ବଜ୍ର ଦ୍ୱାରା ତାଙ୍କର ଗର୍ଭକୁ ବହୁଖଣ୍ଡିତ କରିଦେଲେ, ଫଳତଃ ସେଥିରୁ ଅନେକ ଶିଶୁ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେମାନେ ମରୁତ ହୋଇ, ୪୯ ପ୍ରକାରର ବାୟୁ ଭାବରେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ଜଗତର ଅପାର କଲ୍ୟାଣ କରିବାରେ ଲାଗିଲେ । ତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅବହ, ପ୍ରବହ, ନିବହ, ପୂର୍ବହ, ଉଦ୍ବହ, ସମୂହ ଏବଂ ପରିବହ ପ୍ରମୁଖ ଅଟନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟବାୟୁ ପରିବହଙ୍କ ନାମ ମରୀଚି ମଧ୍ୟ ଅଟେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ସେହି ମରୀଚି ତାଙ୍କର ହିଁ ବିଭୂତି ଅଟନ୍ତି ।
