ସପ୍ତଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ: ଶ୍ରଦ୍ଧା ତ୍ରୟ ବିଭାଗ ଯୋଗ

ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଅଧ୍ୟାୟରେ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତିର ତିନିଗୁଣ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କୁ କିପରି ପ୍ରଭାବିତ କରନ୍ତି, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । ସପ୍ତଦଶ ଅଧ୍ୟାୟରେ, ସେ ଗୁଣ ଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଭାବ ବିଷୟରେ ସବିଶେଷ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ସେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ଯାଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଶ୍ରଦ୍ଧାରହିତ ନୁହଁନ୍ତି, କାରଣ ମନୁଷ୍ୟ ସ୍ୱଭାବର ଏହା ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଗୁଣ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ  ମନର ସ୍ୱଭାବ ଅନୁସାରେ ସେମାନଙ୍କ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ଚିତ୍ରଣ ହୋଇଥାଏ- ସାତ୍ତ୍ୱିକ, ରାଜସିକ ଓ କିମ୍ବା ତାମସିକ । ଶ୍ରଦ୍ଧା ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଗୁଣବତ୍ତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଥାଏ । ଲୋକେ ଖାଦ୍ୟର ପସନ୍ଦ ମଧ୍ୟ ନିଜ ସ୍ୱଭାବ ଅନୁଯାୟୀ କରିଥାଆନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଖାଦ୍ୟକୁ ତିନୋଟି ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ଉପରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଭାବ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି । ତାପରେ ସେ ଯଜ୍ଞ ଦିଗକୁ ଅଗ୍ରସର ହୋଇଛନ୍ତି ଏବଂ ମାୟିକ ଗୁଣର ପ୍ରଭାବରେ ଯଜ୍ଞ କିପରି ଭିନ୍ନ ରୂପ ନେଇଥାଏ, ତାହା ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି । ତାପରେ ଏହି ଅଧ୍ୟାୟରେ ତପସ୍ୟା  ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରି ସେ ଶରୀର, ବାଣୀ ଏବଂ ମନର ସଂଯମ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରକାରର ସଂଯମ, ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣ, ରଜୋଗୁଣ ଏବଂ ତମୋଗୁଣ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ଭିନ୍ନ ରୂପରେ ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ତତ୍‌ପଶ୍ଚାତ୍ ଦାନ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରି ତା’ର ତିନିସ୍ତରୀୟ ପ୍ରଭେଦର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

ଶେଷରେ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତିନିଗୁଣରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱକୁ ଯାଇ, “ଓଁ-ତତ୍‌-ସତ୍‌” ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ଏବଂ ମହତ୍ତ୍ୱ ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଛନ୍ତି, ଯାହା ଚରମ ସତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ୱରୂପର ପ୍ରତୀକ ଅଟନ୍ତି । ‘ଓଁ’ ଶବ୍ଦଟି ଭଗବାନଙ୍କର ନିରାକାର ସ୍ୱରୂପର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ । ‘ତତ୍‌’ ଶବ୍ଦର ଉଚ୍ଚାରଣ ଭଗବାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ କର୍ମ ଏବଂ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗୁଡ଼ିକର ପବିତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ କରାଯାଇଥାଏ । ‘ସତ୍‌’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟ ଏବଂ ସଦ୍‌ଗୁଣ । ଏକତ୍ରିତ ଭାବରେ, ସେମାନେ ପରାତ୍ପରତାର ଅବଧାରଣାକୁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ କରନ୍ତି । ଅଧ୍ୟାୟର ଶେଷରେ, ଶାସ୍ତ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶର ଅବମାନନା କରି କରାଯାଉଥିବା ଯଜ୍ଞ, ତପ ଓ ଦାନର ମୂଲ୍ୟହୀନତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପଣ କରାଯାଇଛି ।