અધ્યાય ૧૭: શ્રદ્ધા ત્રય વિભાગ યોગ

ચૌદમા અધ્યાયમાં શ્રીકૃષ્ણે માયિક પ્રકૃતિના ત્રણ ગુણો અને તેઓ કેવી રીતે મનુષ્યો પર પોતાનો પ્રભાવ દાખવે છે તે અંગે સમજાવ્યું હતું. આ સત્તરમા અધ્યાયમાં, તેઓ ગુણોના પ્રભાવ અંગે વિસ્તૃત ચર્ચા કરે છે. સર્વપ્રથમ, તેઓ શ્રદ્ધાના વિષય પર ચર્ચા કરે છે અને કહે છે કે કોઈપણ વ્યક્તિ શ્રદ્ધાથી રહિત હોઈ શકે નહીં, કારણ કે તે મનુષ્યની પ્રકૃતિનું અવિભાજ્ય અંગ છે. પરંતુ, તેમની મનોવૃત્તિને આધારે લોકોની શ્રદ્ધા તદ્નુરૂપ રંગ ધરાવે છે—સાત્ત્વિક, રાજસિક, તામસિક. તેમની શ્રદ્ધાની પ્રકૃતિ તેમના જીવનની ગુણવત્તા નિર્ણિત કરે છે. લોકો આહાર પ્રત્યે પણ તેમની પ્રકૃતિ અનુસાર રુચિ ધરાવે છે. શ્રીકૃષ્ણ આહારને ત્રણ વિભાગોમાં વર્ગીકૃત કરે છે અને તે પ્રત્યેકનો આપણા પર પડતા પ્રભાવ અંગે ચર્ચા કરે છે. પશ્ચાત્ તેઓ યજ્ઞના વિષય તરફ અગ્રેસર થાય છે તથા માયિક પ્રકૃતિના ત્રણ ગુણો અનુસાર કેવી રીતે યજ્ઞો સ્વરૂપ ધારણ કરે છે તે જણાવે છે. આગળ, આ અધ્યાય તપના વિષય તરફ અગ્રેસર થાય છે અને તન, મન તથા વાણીના તપ અંગે સ્પષ્ટતા કરે છે. આ પ્રત્યેક પ્રકારના તપ સાત્ત્વિક, રાજસિક અને તામસિક ગુણોથી પ્રભાવિત થઈને ભિન્ન-ભિન્ન સ્વરૂપ ધારણ કરે છે. પશ્ચાત્ દાનના વિષય તથા તેના ત્રિવિધ વિભાગોનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.

અંતત: શ્રીકૃષ્ણ ગુણોથી ઉપર જાય છે અને “ઓમ તત્ સત્” શબ્દોની સુસંગતતા અને ભાવાર્થનું વર્ણન કરે છે, જે પૂર્ણ સત્યના વિવિધ અંગોનું પ્રતીકાત્મક વર્ણન કરે છે. “ઓમ” શબ્દ ભગવાનના નિરાકાર તત્ત્વનું પ્રતિકાત્મક પ્રતિનિધિત્ત્વ કરે છે; “તત્” શબ્દનું ઉચ્ચારણ પરમેશ્વર માટેનાં પવિત્ર કર્મકાંડો અને અનુષ્ઠાનો માટે થાય છે; “સત્” અર્થાત્ બાહ્ય સદ્દભાવ અને ગુણ. આ ત્રણેય એકસાથે સમૂહમાં દિવ્યતાની વિભાવના પ્રગટ કરે છે. અધ્યાયનો ઉપસંહાર શાસ્ત્રોક્ત ઉપદેશો પ્રત્યેના અનાદર સાથે થયેલા યજ્ઞ-કાર્યો, તપ, દાન વગેરેની નિરર્થકતા ઉપર ભાર મૂકીને કરવામાં આવ્યો છે.