18వ అధ్యాయము: మోక్ష సన్యాస యోగము

ఈ భగవద్గీత యొక్క ఈ చిట్టచివరి అధ్యాయము మిగతా అన్ని అధ్యాయాల కన్నా దీర్ఘమైనది మరియు ఇది చాలా విషయములను వివరిస్తుంది. అర్జునుడు సన్యాసము అనే విషయాన్ని ప్రారంభిస్తూ, సంస్కృతంలో సాధారణంగా వాడే పదాలైన ‘సన్యాసము’ (కర్మలను త్యజించటం) మరియు ‘త్యాగము’ (కోరికలను త్యజించటం) అన్న వాటి గురించి ఒక ప్రశ్న అడుగుతాడు. ఈ రెండు పదాలు ‘త్యజించటం’  అన్న అర్థం లో ఉన్న మూల పదముల నుండే జనించాయి. ‘సన్యాసి’ అంటే గృహస్తు జీవితంలో పాలుపంచుకోకుండా సాధన కోసము సమాజము నుండి తనను తాను ఉపసంహరించుకుంటాడు. ‘త్యాగి’ అంటే కార్యకలాపాలు చేస్తుంటాడు కానీ, కర్మ ఫలములను అనుభవించాలనే స్వార్థ చింతనను విడిచిపెట్టినవాడు. (భగవద్గీతలో చెప్పబడిన అర్థం ఇది). శ్రీ కృష్ణుడు రెండవ రకం సన్యాసాన్ని సిఫారసు చేస్తున్నాడు. యజ్ఞము, దానము, తపస్సు, మరియు ఇతర ధార్మిక కర్తవ్య కార్యములను ఎప్పుడూ త్యజించకూడదు అంటున్నాడు, ఎందుకంటే అవి జ్ఞానోదయులను కూడా పవిత్రం చేస్తాయి. వాటి పట్ల ఫలాసక్తి లేకుండా, అవి చేయబడాలి కాబట్టి వాటిని మన కర్తవ్యంలా భావించి చేయాలి.
    తదుపరి, శ్రీ కృష్ణుడు కర్మను ప్రేరేపించే మూడు విషయముల గురించి, కర్మ యొక్క మూడు అంగముల గురించి, కర్మ ఫలములను నిర్ణయించే ఐదు విషయముల గురించి విస్తారమైన విశ్లేషణ అందచేస్తాడు. వీటన్నిటిని త్రిగుణముల పరంగా వివరిస్తాడు. అపరిపూర్ణ జ్ఞానము కలవారు, వారే తమ కర్మల (కార్యముల) కారణము (చేస్తున్నది) అని భావిస్తారు. కానీ జ్ఞానోదయమైన మహాత్ములు, అంతఃకరణ శుద్ధి కలవారై, చేసేది తాముకాదు మరియు ఆ కర్మఫలముకు భోక్త తాము కాదు అని తెలుసుకుంటారు. సతతమూ తమ కర్మ ఫలముల పట్ల అనాసక్తతతో ఉంటూ, వారు కర్మ బంధములలో చిక్కుకోరు. జనులు తమ ఉద్దేశ్యాలు, కార్యకలాపాలలో ఎందుకు విభిన్నరకాలుగా ఉంటారో ఈ అధ్యాయం తదుపరి వివరిస్తుంది. భౌతిక ప్రకృతి యొక్క త్రిగుణముల ప్రకారంగా - వివిధ రకాల జ్ఞానములను, వివిధ రకాల పనులను, మరియు అవి చేసే వారి వివిధ రకాల స్వభావములను ఈ అధ్యాయం వివరిస్తుంది. అదే విశ్లేషణను - బుద్ధి, సంకల్పము, మరియు ఆనందము - పట్ల కూడా ఈ అధ్యాయం అందిస్తుంది. తదుపరి ఈ అధ్యాయము, ఆధ్యాత్మిక జీవనంలో పరిపూర్ణ సిద్ధి సాధించి, బ్రహ్మ-జ్ఞానములో స్థితులై ఉన్నవారిని వివరిస్తుంది. అటువంటి పరిపూర్ణ యోగులు కూడా తమ సిద్ధిలో పరిపూర్ణతని భక్తిలో నిమగ్నమవ్వటం ద్వారా అనుభవిస్తారు. ఈ విధంగా, సర్వోన్నత దివ్య మంగళ స్వరూప భగవంతుని యొక్క యదార్థ రహస్యమును ప్రేమయుక్త భక్తి ద్వారా మాత్రమే తెలుసుకోగలము.
భగవంతుడు సర్వ భూతముల హృదయములో స్థితుడై ఉంటాడని, మరియు వాటి వాటి కర్మానుసారం వారిని త్రిప్పుతుంటాడని, శ్రీ కృష్ణుడు అర్జునుడికి గుర్తుచేస్తాడు. భగవంతుడినే స్మరిస్తూ, మన అన్ని కార్యకలాపములను ఆయనకే అర్పితం చేసి, ఆయన ఆశ్రయం పొంది, ఆయనే మన పరమ లక్ష్యముగా చేసుకుంటే, ఆ తదుపరి ఆయన కృప ద్వారా మనము అన్ని క్లేశములను, అవరోధాలను అధిగమించగలము. కానీ, దురభిమానంతో, మన ఇష్టంవచ్చినట్టు ప్రవర్తిస్తే, మనకు విజయం/సఫలత లభించదు. చిట్టచివరికి శ్రీ కృష్ణుడు అత్యంత గుహ్యమైన జ్ఞానమును తెలియచేస్తూ, సర్వ ధర్మములనూ త్యజించి కేవలం భగవంతునికే శరణాగతి చేయమంటాడు. కానీ, ఈ జ్ఞానమును సాధుచిత్తులూ, భక్తులు కాని వారికి ఇవ్వకూడదు అని అంటున్నాడు, ఎందుకంటే దానిని వారు తప్పుగా అర్థం చేసుకుని, బాధ్యతారహితముగా కర్మలను పరిత్యాగం చేసే ప్రమాదం ఉంటుంది. కానీ, ఈ రహస్య జ్ఞానమును అర్హులైన జీవులకు అందిస్తే, అది అత్యున్నత ప్రేమతో చేసేపని అవుతుంది మరియు అది భగవంతునికి అత్యంత ప్రీతికరమయినది. 
    తన మోహము/భ్రాంతి నిర్మూలించబడినవి అని, తాను ఇప్పుడు, చెప్పినట్టు చేయటానికి తయారుగా ఉన్నానని అర్జునుడు ఆ తరువాత శ్రీ కృష్ణుడికి తెలియచేస్తాడు. చివరలో, అంధుడైన ధృతరాష్ట్ర మహారాజుకి ఈ (కృష్ణార్జున) సంవాదమును వినిపిస్తున్న సంజయుడు, ఆ దివ్య సంభాషణను వింటూ తాను ఎంత ఆశ్చర్యానికి, దిగ్భ్రాంతికి లోనయ్యాడో చెప్తాడు. ఆ యొక్క పవిత్ర సంభాషణని, మరియు మహాద్భుత విశ్వరూపమును గుర్తుచేసుకుంటే ఆయన యొక్క రోమములు మహదానందముతో నిక్కబొడుచుకుంటాయి. భగవంతుడు మరియు ఆయన పరిశుద్ధ భక్తుడు ఎక్కడుంటే, వారి పక్షమే విజయం ఎల్లప్పుడూ ఉంటుంది; అంతేకాక, శుభమూ, విజయమూ, మరియు ఐశ్వర్యమూ కూడా వారి వద్దే ఉంటుంది, ఎందుకంటే అసత్యపు చీకటి ఖచ్చితంగా పరమ సత్యము యొక్క వెలుగుచే నిర్మూలించబడుతుంది - అనే ఒక గంభీరమైన ప్రకటనతో సంజయుడు దీనిని ముగిస్తున్నాడు.